Ga verder naar de inhoud
Voorzitter Peter Callens
17/06/22
Peter Callens

“Procederen is risicovol, ook in het digitale tijdperk.”

In deze rubriek reflecteert onze voorzitter over de actualiteit. U leest hem elke twee weken. Ontdek waarover hij het vandaag met u wil hebben.

Misschien wel summum ius, maar dan toch vooral summa iniuria. Dat moet de uit Doornik afkomstige Xavier Lucas gedacht hebben, toen hij het arrest las dat het Franse Hof van Cassatie op 26 september 2019 in zijn zaak uitgesproken had.

Wat was er gebeurd? De heer Lucas was ontevreden over een arbitrale uitspraak die hem veroordeeld had tot betaling van bijna 3 miljoen euro. Hij stelde een vordering tot vernietiging in van de sententie. In Frankrijk doe je dat bij het hof van beroep.

Nu, de Franse wet schrijft voor – even kort door de bocht – dat advocaten hun procedurestukken langs elektronische weg moeten neerleggen. Qua digitalisering kan dit tellen.

Het is enkel als een document niet elektronisch kan worden neergelegd om een reden die vreemd is aan de indiener, dat deze laatste zijn document in papieren vorm mag toezenden aan de griffie.

En daar wringt het digitale schoentje.

De digitale neerlegging door advocaten gebeurt verplicht via e-barreau, zo stelt een uitvoeringsbesluit. Een déjà-vu, voor wie zich de bonte avonturen van DPA-deposit herinnert, maar dat is het punt niet.

Het probleem was dat de rubrieken die de Franse neerlegger moet invullen op e-barreau niet afgestemd waren op vorderingen tot vernietiging van een arbitrale beslissing. Je kon wel blijven zoeken naar de gepaste velden om in te vullen, ze waren er niet, of toch niet helemaal.

Wat doe je dan in zo’n omstandigheden? De advocaat van de heer Lucas besloot zijn akte neer te leggen op papieren drager. Een fatale keuze.

Om het drama iets meer body te geven: het hof van beroep van Douai oordeelde dat de vordering ontvankelijk was. Het was immers niet de schuld van de heer Lucas dat er geen specifieke digitale rubriek voorzien was voor vorderingen tot vernietiging. Ten gronde vernietigde het hof de arbitrale beslissing, wegens overtreding van de regels inzake tegensprekelijk debat, tot – kortstondige – vreugde van de heer Lucas.

Maar toen kwam de mokerslag: het Hof van Cassatie verbrak dat arrest zonder verwijzing. Game over dus voor de heer Lucas. Elektronisch neerleggen wil zeggen elektronisch neerleggen, zo oordeelde de cassatierechter, ongeacht de in te vullen velden.

Ongelukkig over deze afloop besliste de arme heer Lucas zijn heil te zoeken in Straatsburg. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft daarover op 9 juni 2022 een opmerkelijke uitspraak gedaan.

Het EHRM bevestigt dat digitalisering kan bijdragen tot een betere rechtsbedeling en ten dienste kan staan van een eerlijke procesvoering. Het beslist dat het onrealistisch noch onredelijk is te vereisen dat de ‘professionelen van het recht’ hun processtukken elektronisch neerleggen via e-barreau.

Maar het Hof komt tot de bevinding dat de in te vullen digitale velden onaangepast waren: in een verzoek tot vernietiging van een arbitrale beslissing is er geen ‘appellant’ noch ‘geïntimeerde’, en toch moest je die velden invullen. Daarom oordeelt het Straatsburgse Hof dat de (advocaat van de) heer Lucas geen fout treft, toen hij besliste zijn verzoek neer te leggen op papier. Het Hof van Cassatie gaf blijk van een overdreven formalisme, dat onnodig was voor de rechtszekerheid en de goede rechtsbedeling. Het evenwicht tussen, enerzijds, de rechtmatige formele voorwaarden van de rechtsgang en, anderzijds, het recht op toegang tot de rechter is verstoord.

Mooi voor de heer Lucas, maar het venijn zit in de staart. Het Hof besliste ook dat er geen oorzakelijk verband was tussen de inbreuk en de materiële schade die de heer Lucas beweerde geleden te hebben. Hij vorderde het bedrag dat de arbitrale beslissing hem oplegde te betalen. Hij krijgt… 3000 EUR morele schadevergoeding. Van het enorme bedrag aan gerechtskosten krijgt hij… 1.170 EUR.

Ook in dit verhaal zit er een moraal. Ik doe een poging.

Eén, verplichte neerlegging van processtukken via een eigen digitale weg kan opgelegd worden aan advocaten. Minstens is dat niet strijdig met de beginselen van eerlijk proces.

Twee, die eigen digitale weg moet wel aangepast zijn aan de procedure in kwestie.

Drie, procederen is risicovol. En dat risico wordt er niet kleiner op naarmate je hoger gaat in de hiërarchie der rechtsmachten.

Les mots ont la légèreté du vent et la force de la tempête”, schreef Albert Camus. De heer Lucas zal over de woorden in de arresten allicht enkel het tweede zinsdeel onthouden.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies

Deel dit artikel